اکیس یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان قره‌ناز بخش مرکزی شهرستان مراغه واقع شده‌است.و براساس سرشماری مرکز آمارایران درسال 1390، جمعیت آن 595 نفر ودارای 166خانوار بوده‌است.

این روستای بسیار زیبا در دل طبیعت زیبای کوهستانی در 16 کیلو متری جنوب غربی مراغه با آب وهوای معتدل واقع شده است و دارای 135 خانوار وحدود 650 نفر جمعیت و381 هکتار اراضی مزروعی زیر کشت می باشد. انواع انگور، گردو، بادام، آلوچه، زردآلو و بسیاری از انواع میوه های کوهستانی در حد نیاز مردم خود روستا در این منطقه کشت می شود وبیشترین محصولی که به فروش می رسد انگور می باشد.

عمده کار اهالی روستا کشاورزی، دامداری (گاو، گاومیش، گوسفند وبز)وقالی بافی می باشد.

دامداری، دامپروری، پرورش مرغ، بوقلمون و اردک خانگی در هر خانواده این روستا در کنار کار کشاورزی وجود داردو علاوه بر آن غلات وحبوبات ومحصولات جالیزی از محصولات دیگر این روستا میباشد تا چند سال پیش بیشتر ساکنین این روستا قالی بافی نیز می کردند و در حال حاضر در سال 1390 تعدادی انگشت شمار از طریق قالی امرار و معاش می نمایند.

این روستا در یکی از مسیرهای جاده مراغه به ملکان واقع شده و تابه حال توانسته طبیعت و بافت زیبای قدیمی و طبیعت خودش را حفظ نماید در مقابل این روستا در ضلع جنوبی آبادی دو کوه مرتفع بسیار زیبایی بنامهای کوه اکیس و کوه دیزج قرار دارند که هر روز موقع طلوع آفتاب جلو طلوع خورشید را می گیرند و تا یکساعت دیرتر از سایر مناطق اطراف این آبادی نور خورشید به خود روستا می رسد .

در پشت این کوهها منطقه بسیار زیبای کوهستانی دور از دسترس مردم و غیر قابل دسترس برای شهریان و تفریح کنندگان وجود دارد که منطقه وسیع و حفاظت شده طبیعی می باشد که مانند بهشت زیبا و دستخورده (از نظر گیاهی و هم جانوری) باقی مانده است فقط امکان رفتن گله های گوسفند از دامنه کوههاو به اطراف آن امکانپذیر می باشد که آنهم چوپانهای آبادی بدلیل طبیعت وحشی و حمله گرگها خیلی کم و بندرت گوسفندان خود را برای چرا به این مناطق می برند. و زمینهای زراعی و قابل کشت در این کوهها و فاصله بین آنها وجود ندارد و تنها در ضلع های شمالی و شرقی و غربی آبادی کشت و دامداری صورت می گیرد.

مناطق حفاظت شده طبیعی روستا دارای چشمه های سرسبز زیاد جنگلی متعددی در میان دره هایی مانند سیلمان دره سی، شرشر (دارای زیباترین آبشار)، گاومیش اولن، کاوارلی داش، گن دره، قوزِی داغی، قلعه باستانی دختران(قزلار قلعه سی) ، کوههای بسیار زیبای لیلی داغی و ... و دارای گردنه ها و صخره های خیلی زیبا با بهترین و زیباترین جلوه های طبیعت که در خود گنجانده است که فقط کوهنوردان و برای افراد جوان و ورزیده امکان مسافرت و طی این مسیرها امکانپذیر می باشد انواع گوناگون از پرندگان مثل عقاب، شاهین، لاشخور، قرقی، دو گونه از کبک ها، انواع گوناگون از سار و بلبل ها و مرغ عشق و ... و انواع مختلف از جانوران مثل گرگها، خرس، آهو (بعلت شکار منقرض شده)، شغال، روباره، خرگوش و ... و گونه هایی بسیار زیبا از خزندگان مثل انواع گوناگونی از مارهای بسیار سمی و خطرناک (افعی، زنگی، خالدار، تنبل،...)، مارمولک ها، آفتابپرست هاو ... در این منطقه بکر و زیبا زندگی می کنند.

راههای عادی و ماشین رو اصلا در این مناطق وجود ندارد و کل مسیرها باید با کوه پیمایی رد شود. انواع گوناگون از درخت ها و گل های وحشی و گیاهان دارویی در این کوهها و دره ها وجود دارند موقع بهار و تابستان جلوه بهشت در این مناطق وجود دارد و موقع زمستان امکان تردد در این کوهها وجود ندارد موقع زمستان عبور ازاین منطقه بسیار خطرناک می باشد هر رهگذری موقع زمستان توسط گرگها شکار خواهد شد.در کل صخره های کوهها لونه های بزرگ و زیادی از گرگها وجود دارد.

اکیس یکی از روستاهای شهرستان مراغه و دارای سابقه کهن تاریخی بسیار قدیمی می باشد

بنابه گفته ریش سفیدان و بنا به نقل قول از پدران ونیاکان در قدیم جنگ های بسیاری در این منطقه رخ داده است و دارای آثار بسیار تاریخی در اطراف آبادی می باشد و سابقااین روستا شهر بوده است که در اثر جنگی که در این شهر رخ داده است کلا ویران شده است و در کوه جندالی داغ (کوه پیراهن های کهنه و مندرس) که پیراهن های کهنه و مندرس که در اثر حفاریها و فرسایش خاک در این مکانها در طول تاریخ پدیدار شده است. منطقه بزرگی در پشت این کوه(جندالی داغ) موجود است که نشانی از شهر بودن و آثار جنگی وحشیانه بوده است در بالای کوه گونی محل استقرار نیروهای رزمی بوده است که دید وسیع و کنترلی بسیار راحت بر منطقه دارد.

در جلوی کوه جندالی داغ کوهی دیگر وجود دارد که محلی مناسب برای غلبه بر دشمنان بوده است که حکومت وقت تله و نقشه های عملیاتی خود را در این گردنه پیاده سازی می نموده است این کوه در کنار راه ورودی به شهر قرار داشته که دشمن اکثرا از این منطقه وارد می شده است و این راه به جاده قراغی(کنار جاده) معروف است از بالای این کوه سنگهایا چیزهای بزرگی را درست می کرده اند و آتیش زده و بطرف دشمن هل می دادند تا دشمن را سرکوب و نابود سازند در حال حاضر تاکتیک و مدل کوه و دره ها و مکانهای هل دادن سنگ ها کاملا مشخص می باشد دره اسکندر که محل استقرار نیروهای نظامی بوده است که پشت کوه گونی می باشد.

کوه خارخار که محل استخراج سنگهای نفیس بوده است که محلهای استخراج هنوز وجود دارد در نزدیکی دره اسکندر قرار دارد.

در کنار اسکندر کهریزی (دره یا چشمه اسکندر) که نیروهای نظامی ساماندهی می شده اند (حمله روسها نیز از این منطقه صورت گرفته) و درست چسبیده به آبادی در ضلع شمال شرقی آبادی کوه گونی ( یعنی کوه به رو به طلوع خورشید) قرار دارد که قله کوه پوشیده از صخره های مستحکم و غیرقابل نفوذه مثل دیده بانی نیروهای نظامی بوده است.

در بغل کوه گونی کوه اولیا یا یدی کارداشلار (هفت برادر) قرار دارد

کوه اولیا یا کوه یتی کارداشلار (هفت برادر) که درست در بالای آن زیارتگاهی کهن و تاریخی وجود دارد که مربوط به هفت برادر می باشد که این مکان محل مدفن هفت برادر قهرمان در بالای این کوه کوچک می باشد.

درمجاورت کوه پیشیهلی داغ ضلع شرقی روستا( کوه گربه ها) گورستان تاریخی مدفون شده ای وجود دارد که مربوط به مسیحیان بوده است (ارمنی قبرستانی)که از داخل قبرهای این گورستان آثار و عتیقه های بسیاری بسرقت رفته است.

گورستان خود روستا كه مجاور كوه يتي كارداشلار مي باشد قبلا داراي دو سنگ قبر بزرگ باستاني بود.و دقيقا در همان زمانها جلوي مسجد قديمي روستا دو سنگ بزرگ سنگين به اندازه يك متر مكعب وجود داشت .كه هردو سنگ قبر و همچنين دو سنگ جلوي مسجد شبانه به سرقت برده شدند.

نوشته شده توسط: مهندس رضا عباسپور بهار سال 1390